تولید، تجارت و صادرات گیاهان دارویی

تولید، تجارت و صادرات گیاهان دارویی

تهیه و تدوین:  سعید مقیسه ،الهه سلیمانی

مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی
دفتر مطالعات زیربنایی

چکیده :

تنوع اقلیمی ایران و به‌تبع آن پوشش متنوع گیاهی ظرفیت بسیار گستردهای را برای ورود ایران به عرصه تجارت بین‌المللی گیاهان دارویی و داروهای گیاهی فراهم کرده است با این وصف بهرغم وجود قابلیت‌های فراوان در زمینه تولید گیاهان دارویی، چنین به‌نظر می‌رسد که هنوز از ظرفیت‌های موجود در کشور به خوبی بهره‌برداری نشده و ایران فاقد آمادگیهای لازم برای حضور در بازارهای جهانی است و سهم کمتر از ۲ درصدی کشور از تجارت جهانی این بخش، دلیلی بر این مدعاست. از آنجا که درصد قابل توجهی از گیاهان دارویی ایران در عرصه طبیعت روییده و جزء ذخایر طبیعی هستند برداشت بی‌رویه آنها به‌دلیل سودآوری‌های کلان اقتصادی، مشکلات و مسائل ناگواری را در روند بقا و رشد این منابع به‌وجود آورده و در مواردی تنوع زیستی منطقه را با خطر نابودی مواجه کرده است. درحال حاضر بیش از 50 گونه گیاه دارویی در ایران کشت می‌شود که این میزان در مقایسه با کشوری نظیر چین با 200 گونه زیرکشت، رقم بسیار اندکی است. سرانه مصرف گیاهان دارویی در کشور نیز 4/0 کیلوگرم است که بسیار کمتر از سرانه مصرف داروهای شیمیایی برای هر فرد ایرانی است و بی‌شک این وضعیت تهدیدی جدی برای سلامت جامعه به‌حساب می‌آید. ازسوی دیگر تولید گیاهان دارویی در سال‌های اخیر از وضعیت مطلوبی برخوردار نبوده و با سطح تولید کنونی و سرانه مصرف گیاهان دارویی در ایران، نه تنها این مقدار تولید تأمین‌کننده نیاز داخلی نیست، بلکه امکان صادرات آن نیز بسیار ناچیز است. در همین حال در سال‌های اخیر روند تجارت گیاهان دارویی ایران افت محسوسی داشته است. ناچیز بودن حجم صادرات گیاهان دارویی به میزان 17581 تن به ارزش 74 میلیون دلار در سال 1387 حاکی از ناتوانی ایران در فروش گیاهان دارویی در بازار‌های جهانی است. به هر حال هرچند ایران در زمینه تولید گیاهان دارویی دارای مزیت نسبی است، اما تداوم روند فعلی مدیریت گیاهان دارویی از آینده‌ای نه‌چندان روشن در تولید، فرآوری و تجارت این محصولات حکایت میکند، بنابراین وزارت جهاد کشاورزی به‌عنوان مهمترین نهاد سیاستگذار در این زمینه به همراه سایر متولیان امر وظیفه دارند، ضمن اتخاذ سیاست‌های راهبردی در عرصه مدیریت گیاهان دارویی ایران به‌منظور کاربرد روش‌های علمی و صحیح در کاشت، داشت، برداشت و بهره‌برداری صنعتی و اقتصادی از این گیاهان به‌منظور توسعه کشت، افزایش تولید، صادرات و فرآوری این محصولات تمهیدات لازم را بیاندیشند و بستر مناسب را برای احیای این بخش فراهم آورند. لینک مطلب